เรื่องเด่น ไม่มีเวลามากพอที่จะทำกรรมฐาน

มีหลายท่านบอกว่ามีภารกิจมาก ทำอย่างไรจึงจะเจริญพระกรรมฐานได้ ความจริงคนที่จะเจริญพระกรรมฐานมีเวลาพอด้วยกันทุกคน เพราะเวลาที่ว่างจริงๆมีอยู่ คือเวลานอน นอนว่างไหม... คือเวลานอนนี่ว่าง การเจริญพระกรรมฐานเวลาเล็กน้อยมีความสำคัญ และเป็นพื้นฐานใหญ่ ที่ว่าใช้เวลาเล็กน้อยก็เพราะเวลาอื่นเราไม่มี เวลาที่ว่างจริงๆก็คือเวลานอน ตอนหัวค่ำหรือตอนกลางวันเราทำงานมาตลอดทั้งวัน แล้วก็ตอนค่ำก็ยังมีงานอยู่กว่าจะหมดภารกิจมันก็เหนื่อย ฉะนั้น ในสมัยโบราณที่ท่านสอนกัน ท่านบอกว่า เวลาหัวค่ำไม่ควรจะใช้เวลาให้มาก ควรใช้เวลาน้อยๆ เหตุผลหนึ่งคือ เราเหนื่อยมาทั้งวันร่างกายก็เพลีย ประการที่สอง บรรดาญาติโยมพุทธบริษัทรับประทานอาหารตอนเย็นด้วย อาหารก็ย่อยไม่หมด ตอนนี้การทำสมาธิจิตเอาดีมากไม่ได้

ในเมื่อเอาดีมากไม่ได้ ถ้าหากว่าเราจะเคี่ยวเข็ญให้ดี เหตุ ๒ ประการก็เป็นศัตรู คือร่างกายเพลีย และก็อาหารไม่ย่อย อารมณ์ก็ไม่สงัด การทำในเวลาหัวค่ำไม่ควรใช้เวลาให้มาก หากว่าจะใช้เวลาจะมากจะน้อยก็ตาม ควรจะให้ร่างกายมันทนไหว หรือว่าขณะที่จิตจะทรงตัวอยู่ ถ้าเราฝืนกายก็ดี ฝืนจิตก็ดี ไม่ช้าจะเป็นโรคเส้นประสาท และก็จะมานั่งไล่เบี้ยหาว่าพระกรรมฐานทำให้คนบ้านี่ไม่ได้แน่ เพราะว่าการทำสมาธิไม่ใช่รักษาโรคบ้านะ ถ้าโรคบ้าไม่หายนะ ทำลายโรคบ้า ใช้ศัพท์ผิดไป

คนที่คลั่งหรือเป็นโรคเส้นประสาทเพราะคิดมาก มีอารมณ์กลุ้มใจจัด สมาธิทำลายความกลุ้มทำให้จิตสงบ ที่บอกว่า "สมถภาวนา" เป็นอุบายสงบใจ "วิปัสสนาภาวนา" เป็นอุบายให้เรืองปัญญา ปัญญาดีขึ้น เมื่อจิตสงบแล้วปัญญามันก็เกิด เวลาทำกรรมฐานตามแบบฉบับจะมีสภาวะอย่างนี้คือ หนึ่ง ขณิกสมาธิ สอง อุปจารสมาธิ สาม อัปปนาสมาธิ สำหรับอัปปนาสมาธิจัดแยกเป็น ๔ เพราะอัปปนาสมาธิเป็นฌานสมาบัติ ต้องแบ่งเป็น ฌานที่ ๑ ฌานที่ ๒ ฌานที่ ๓ ฌานที่ ๔ แล้วจากนั้นไปก็เป็นพระโสดาบัน สกิทาคามี อนาคามี อรหันต์ วันนี้พูดกันเสียให้จบเลย แต่ว่าโยมจะจบหรือไม่จบก็ช่าง พระพูดจบก็หมดเรื่องกันไป

เวลาเจริญพระกรรมฐาน ตอนหัวค่ำถ้ามีเวลาพอจะนั่งทำได้ การทำนี่โปรดทราบ ทำได้ทั้งนั่ง ทั้งนอน ยืน เดิน ในอิริยาบถทั้ง ๔ มีผลเสมอกัน ถ้าเรานั่งไม่สบายก็นอน นอนไม่สะดวกก็ยืน ยืนไม่สะดวกก็เดิน แต่เขาแค่เดินนะ ไม่ถึงวิ่ง ถ้าถึงวิ่งจะยุ่ง ถ้าหากถามว่า นั่งแบบไหนจึงจะถูกต้อง ก็ต้องตอบว่านั่งแบบสบายน่ะถูกต้อง
ถ้าเรานั่งพับเพียบสบายก็นั่งพับเพียบ ถ้าเมื่อยก็พลิกได้ การนั่งขัดสมาธิสบายก็นั่งขัดสมาธิ "แต่ว่าไม่ควรนั่งเหยียดขาไปทางพระพุทธรูป" ถ้านั่งแบบนั้นไม่สบาย เรานั่งเก้าอี้ก็ใช้ได้ นั่งห้อยขาที่นอกชานบ้านก็ใช้ได้ ถ้านอน นอนท่าไหนถึงจะถูก ต้องตอบว่าก็นอนท่าที่เราสบาย เพราะมันไม่ฝืนกาย ไม่ฝืนใจ จะนอนตะแคงซ้าย ตะแคงขวา เอนกาย นอนหงายนอนคว่ำก็ตามใจ เอากันแค่สบายก็แล้วกัน

รวมความแล้วให้ถือว่า "เราฝึกที่ใจ เราไม่ได้ฝึกที่กาย" โดยมากเราถือกายกันมากใช่ไหม ส่วนมากมักจะไปถือกายกันมากกว่าจิต อย่าลืมว่าที่ฝึกเราฝึกที่ใจ ในเมื่อบุคคลใดก็ตาม จิตยังไม่สามารถจะทรงฌานได้ดี จะบังคับอิริยาบถนี่ไม่ได้แน่นอน ถ้าจิตสามารถทรงฌานได้ดีถึงฌาน ๔ จับอารมณ์เมื่อไรทรงฌานทันที หรืออย่างช้าอย่างใช้เวลาเนิ่นนานสัก ๒-๓ นาที จิตเข้าถึงฌาน ๔ อย่างนี้ จิตจะสามารถบังคับอิริยาบถได้ เพราะว่าฌาน ๔ เป็นฌานที่จิตกับประสาทแยกออกจากกัน เมื่อจิตเข้าถึงฌาน ๔ มันจะไม่มีทุกขเวทนาทางกาย เวลาที่ทำอยู่นะ ถ้าจิตเป็นสมาธิอยู่ ถ้าเลิกแล้วมันเอาแน่ ใช่ไหม

แต่ว่าเวลาเราทำสมาธิ การปวดการเมื่อยจะไม่มีเลย อย่างนี้เราบังคับอิริยาบถได้ ที่พูดเมื่อกี้นี้ก็หมายถึงว่าจิตของบรรดาท่านพุทธบริษัท ยังไม่สามารถทรงฌาน ๔ ได้ จงอย่าฝืนร่างกาย ประการที่สอง จงอย่าบังคับเวลา ในการบังคับเวลาว่า ต้องทำ ๑ ชั่วโมง ๒ ชั่วโมง ครึ่งชั่วโมง อันนี้ไม่สมควร เพราะว่านั่นเป็นการทำเพื่อปริมาณของเวลา ไม่ใช่คุณภาพของจิต "การฝึกพระกรรมฐานเขาต้องการคุณภาพของจิต" ถ้าจิตเราสามารถทรงคุณภาพได้ดี มันจะมีเวลาทรงได้ ๑ นาทีหรือ ๒ นาที ก็ควรจะพอใจ

หลวงพ่อพระราชพรหมยานมหาเถระ วัดท่าซุง อุทัยธานี
จากหนังสือ "ธรรมปฏิบัติ"เล่มสี่สิบ เมษายน ๒๕๕๗ หน้าที่ ๕๑ ถึง ๕๔
คัดลอกโดย Thamma Sukkho