ขอเชิญท่านที่มีความจงรักภักดีและเทิดทูนในสมเด็จพระนเรศวรมหาราช

วัดวรเชษฐ์ เทียบกับ แผนผังวัด : ยุคต้น

หนังสืองานช่างหลวงแห่งแผ่นดิน ศิลปะอยุธยา
เขียนโดย ศ.ดร.สันติ เล็กสุขุม
หน้า 42-43

แผนผังวัด : ยุคต้น

ตำแหน่งสิ่งก่อสร้างหลักของวัดในยุคต้นมีระเบียบเด่นชัด คือเจดีย์ประธานซึ่งนิยมสร้างเป็นทรงปรางค์ มีระเบียงคตล้อมพื้นที่เป็นบริเวณโดยเฉพาะ หลังคาระเบียงคตเป็นโครงไม้มุงกระเบื้องจึงชำรุดทลายลงจนหมด พระพุทธรูปซึ่งอยู่ในสภาพชำรุดเช่นกัน พระพุทธรูปที่สลักจากหินและอยู่ในสภาพดีย่อมถูกเคลื่อนย้ายไปนานแล้ว ที่ปั้นด้วยปูนหากมีเหลืออยู่บ้างก็ล้วนอยู่ในสภาพชำรุด

ด้านตะวันออกของระเบียงคตคือ วิหารหลวง ท้ายวิหารหลวงล้ำแนวระเบียงคตเข้ามาในบริเวณของเจดีย์ประธาน

ด้านตะวันตกของระเบียงคตคือ อุโบสถ ด้านหน้าของอุโบสถจึงอยู่ทางตะวันตก และมักก่อขนาดเล็กกว่าวิหารหลวง

วัดวรเชษฐ์ มีอุโบสถอยู่ด้านทิศตะวันตกของพระปรางค์และเล็กว่าวิหารหลวง ตรงตามแบบยุคต้น
ส่วนวิหารหลวงไปอยู่ทิศใต้ของพระปรางค์ประธานของวัด

ผังของวัดวรเชษฐ์จึงวางตามแบบยุคต้นเพราะวัดป่าแก้วสร้างตั้งแต่ตั้งกรุงศรีอยุธยา

ตีลังการูปให้ชมเพราะว่า ในหนังสือเขียนทิศผิด มองง่ายๆ ขวามือคือตะวันออก ซ้ายมือคือตะวันตก บนคือทิศเหนือ ล่างคือทิศใต้

 

แผนผังวัด : ยุคกลางและยุคปลาย

ยุคกลาง ได้แก่วัดเชษฐาราม(ในเกาะ) อาจนับเข้ายุคปลายก็ได้ถ้าสร้างหลังจากวัดไชยวัฒนาราม

ยุคปลาย ได้แก่ผังวัดไชยวัฒนาราม

ทั้งสองยุคหลังนี้ อุโบสถอยู่ด้านตะวันออกของเจดีย์ประธาน หรือเรียกง่ายๆว่า โบสถ์อยู่หน้าพระเจดีย์เมื่อหันหน้าเข้าอุโบสถ

ที่วัดใหญ่ชัยมงคล โบสถ์อยู่หน้าเจดีย์เช่นเดียวกัน

<TABLE id=imgt><TBODY><TR><TD></TD></TR></TBODY></TABLE>

รูปถ่ายทางอากาศของวัดใหญ่ชัยมงคล​

วัดป่าแก้วสร้างในปี พ.ศ. 1900 ในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าอู่ทอง พระอุโบสถควรจะอยู่ด้านตะวันตกของพระปรางค์ประธาน

ตอบข้อสงสัยของทางสายธาตุเองที่สงสัยว่าทำไมอุโบสถของวัดวรเชษฐ์ (นอกเกาะ) จึงอยู่หลังพระปรางค์ (หันหน้าไปทางทิศตะวันตก) ไม่เหมือนวัดอื่น เพราะแผนผังการสร้างวัดในยุคต้นนั่นเอง

 

มาให้กำลังใจ แก่คุณพี่ทางสายธาตุ

และ อนุโมทนา กับท่านพี่จงรักภักดี ด้วยค่ะ

 

พระปฐมเจดีย์ กับ เจดีย์วัดใหญ่ชัยมงคล

​

ภาพเขียนที่แสดงให้เห็นพระปฐมเจดีย์องค์ปัจจุบัน ที่สร้างครอบทับพระเจดีย์องค์

เป็นเจดีย์ที่สร้างขึ้นตามตำนาน พระยากง พระยาพาน

คล้ายๆกับเจดีย์ที่วัดใหญ่ชัยมงคลที่สร้างครอบเจดีย์ทรงลังกาเล็กไว้ข้างใน

เรื่องนี้ไปสอดคล้องกับความคิดเห็นของ น ณ.ปากน้ำในเรื่องเมืองปทาคูจาม

ทางสายธาตุออกตัวว่า ขอนำเสนอข้อมูลหลักฐานไว้สำหรับให้ท่านผู้อ่านทุกท่านได้เก็บไปพิจารณาประกอบเท่านั้น ท่านผู้อ่านยังสามารถเลือกเชื่อหรือไม่เชื่อได้ด้วยวินิจฉัยของท่านเองค่ะ

 

ตรงยุคพระเจ้าอู่ทองสร้างวัดพุทไธสวรรค์ ใกล้เคียงกับการสร้างวัดป่าแก้ว โดยมีพระอุโบสถอยู่ด้านทิศตะวันตกของพระปรางค์เช่นเดียวกับที่วัดวรเชษฐ (นอกเกาะ)

ทางสายธาตุคงตามเรื่องพระเจดีย์เพียงแค่นี้ก่อน มิฉะนั้นข้อมูลคงจะเยอะมากจนเกินไปค่ะ

 

เมื่อเอ่ยถึงองค์พระปฐมเจดีย์ อาจมีหลายๆท่านที่อยากรู้จักเรื่องราวและความ

เป็นมาให้มากขึ้น จึงขอนำบางเรื่องบางราวมาเล่าสู่กันฟัง

พระปฐมเจดีย์

เมื่อครั้งที่ชาวอินเดียนำพระพุทธศาสนามาเผยแผ่ยังสุวรรณภูมิ (บริเวณนครปฐม-อู่ทอง) คงต้องสร้างสถูปบรรจุพระบรมสารีริกธาตุไว้ให้เป็นพุทธานุสรณ์สำหรับการกราบไหว้บูชา รูปแบบสถูปจึงควรเป็นอย่างเดียวกับสถูปที่เมืองสาญจีของอินเดีย สมัยพระเจ้าอโศกมหาราช

เมื่อกาลเวลาผ่านมาประมาณห้าร้อยปี สถูปองค์แรกนี้ย่อมพังทลายลง การซ่อมบูรณะขึ้นใหม่คงต้องเป็นฝีมือของคนพื้นถิ่นที่มีความนิยมในรูปแบบของเจดีย์ชาวลังกาทวีป ซึ่งก็เลื่อมใสในพุทธศาสนาแบบหินยานเถรวาทเช่นเดียวกับชาวทวารวดีที่สุวรรณภูมิเช่นกัน ลักษณะของเจดีย์จึงเป็นคล้ายระฆังทับด้วยแท่นสี่เหลี่ยมเป็นบัลลังก์ แล้วต่อด้วยฉัตรตั้งขึ้นเป็นส่วนยอด

เมื่อกาลเวลาผ่านมาอีกประมาณห้าร้อยปี พุทธศาสนาแบบมหายานและลัทธิฮินดูมีอิทธิพลมากขึ้น การสร้างสถูปเจดีย์มีความโน้มเอียงให้มีรูปแบบของปราสาทขอมเข้ามาผสมผสาน การบูรณะเจดีย์ขึ้นมาใหม่จึงต่อยอดเจดีย์องค์นี้ให้มียอดเป็นพระปรางค์คล้ายปรางค์ขอมตามอย่างที่กรุงสุโขทัยกำลังนิยมกัน ซึ่งผู้มาซ่อมแปลงครั้งนี้ คือ สมเด็จมหาเถรศรีศรัทธาราช จุฬามมุนีฯ แห่งกรุงสุโขทัย ทำให้เจดีย์องค์นี้เป็นมหาธาตุหลวงของกรุงศรีอยุธยาในเวลาต่อมา ซึ่งมีพุทธศาสนิกชนมานมัสการมิได้ขาด

จวบจนพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ซึ่งมีความเลื่อมใสในพระพุทธศาสนาอย่างยิ่ง เสด็จฯมาพบ จึงได้ทรงทำการบูรณะเจดีย์องค์นี้ขึ้นใหม่ให้ใหญ่โตกว่าเดิม เป็นทรงลังกากลมสูง 120.45 เมตร ดังที่ปรากฏให้เห็นในปัจจุบันนี้

หน้า 20
http://www.matichon.co.th/matichon/view_news.php?newsid=01pra01040652&sectionid=0131&day=2009-06-04

 

เมื่อได้กล่าวถึงองค์พระปฐมเจดีย์แล้วก็น่าจะได้ทำความรู้จักจังหวัดนครปฐม

กันสักเล็กน้อย

นครปฐม ตั้งอยู่ในบริเวณที่ราบลุ่มภาคกลาง ห่างจากกรุงเทพฯ 58 กิโลเมตร เมืองนครปฐมเดิมตั้งอยู่ริมทะเล เป็นเมืองเก่าแก่ที่สุดแห่งหนึ่งของไทย เจริญรุ่งเรืองมากในสมัยทวาราวดี เพราะเป็นราชธานีที่สําคัญ มีหลักฐานเชื่อว่า พุทธศาสนา และอารยธรรมจากอินเดียเผยแพร่เข้ามา ที่นครปฐมเป็นแห่งแรก นครปฐมจึงเป็นศูนย์กลางของความเจริญ มีชนชาติต่างๆอพยพ เข้ามาตั้งถิ่นฐานอยู่เป็นจํานวนมาก ต่อมาเกิดความแห้งแล้งขึ้น ในเมืองนครปฐม เพราะกระแสน้ำที่ไหลผ่านตัวเมืองเปลี่ยนเส้นทางประชาชนจึง อพยพไปตั้งหลักแหล่ง อยู่ริมน้ำและสร้างเมืองใหม่ขึ้น ชื่อนครชัยศรี หรือ ศิริชัย นครปฐมจึงกลายเป็นเมืองร้างมาหลายร้อยปี จนกระทั่งในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ขณะที่ยัง ทรงผนวชได้เสด็จธุดงค์ไปพบพระปฐมเจดีย์เข้า ทรงเห็นว่าเป็น เจดีย์องค์ใหญ่ไม่มีที่ไหนจะเทียบเท่า
เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ขึ้นครองราชย์ จึงโปรดเกล้าฯ ให้ก่อเจดีย์แบบลังกาครอบเจดีย์องค์เดิมไว้ ทรงปฏิสังขรณ์สิ่งต่าง ๆ ในบริเวณองค์พระปฐมเจดีย์ให้มีสภาพดี และโปรดเกล้าฯให้ขุดคลองเจดีย์บูชาเพื่อให้การคมนาคมสะดวกขึ้น ต่อมาถึงรัชกาลที่ 5 ได้เริ่มทําทางรถไฟสายใต้ แต่ตอนนั้น เมืองนครปฐมยังเป็นป่ารกอยู่ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงโปรดเกล้าฯให้ย้ายเมืองจากตําบลท่านา อําเภอนครชัยศรี มาตั้งที่บริเวณพระปฐมเจดีย์เหมือนที่เคยตั้งมาแล้วในสมัยโบราณ เมืองนครปฐมจึงตั้งอยู่ต่อมาจนตราบเท่าทุกวันนี้
ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระราชวังขึ้นที่ตําบลสนามจันทร์ เป็นที่เสด็จ
แปรพระราชฐาน และโปรดเกล้าฯ ให้ตัดถนนเพิ่มขึ้นอีกหลายสาย ให้สร้างสะพานให้ข้ามคลองเจดีย์บูชาขึ้น ทรงพระราชทานนามว่า
สะพานเจริญศรัทธา ต่อมาให้เปลี่ยนชื่อเมืองนครชัยศรี เป็น นครปฐม แต่ชื่อมณฑลยังคงเรียกว่า มณฑลนครชัยศรี อยู่ จนกระทั่งยุบเลิกในสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ในปัจจุบันนครชัยศรีมีฐานะเป็นอําเภอหนึ่งขึ้นอยู่กับนครปฐม

 

ในรัชสมัยของสมเด็จพระมงกุฎเก้าเจ้าอยู่หัว ได้โปรดเกล้าฯให้สร้างพระราชวัง

ขึ้นที่ตำบลสนามจันทร์ เป็นที่เสด็จแปรพระราชฐาน และได้ทรงพระกรุณาโปรด

เกล้าฯให้สร้าง......

เทวาลัยคเณศร์​

เทวาลัยคเณศร์ นั้น ตั้งอยู่ที่สนามด้านหน้าของพระที่นั่งพิมานปฐม และเมื่อมองจากพระที่นั่งพิมานปฐมจะเห็นพระปฐมเจดีย์ เทวาลัยคเณศร์ อยู่ในแถวเส้นตรงเดียวกัน เป็นที่ประดิษฐานพระคเณศร์ เทวาลัยคเณศร์เป็นเทวาลัยที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้าฯกรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงออกแบบ จากหนังสืองานมหกรรมวัฒนธรรมแห่งชาติ ครั้งที่ 16พระปฐมเจดีย์เสียดฟ้า ทวารวดีรุ่งเรือง เมืองมหาธีรราชเจ้า หน้า133รองศาสตราจารย์ สมประสงค์ น่วมบุญ ได้อธิบายถึงศิลปะและลักษณะของเทวาลัยคเณศร์ ว่า "ลักษณะของเทวาลัยส่วนฐานยกพื้นสูง ต่อจากฐานก่อเป็นซุ้มสีขาวทั้ง 8ด้าน ที่มุมมีลายกลีบ3กลีบ ทําด้วยโลหะ กลีบตรงกลางใหญ่มี 2กลีบ เรียวเล็ก โค้งตามประกอบอีก 2ข้าง คล้ายยอดวชิราวุธ มีประตูสีแดงปิด-เปิด เข้าข้างในด้านละ 2บาน ส่วนบนของซุ้มมีลายประดับทําด้วยโลหะ เหนือขึ้นไปเป็นที่ประดิษฐานพระคเณศร์อยู่ในซุ้มเทวาลัยรูปร่างคล้ายกูบ ด้านขวาและซ้ายมีซุ้มยื่นออกมาทั้งสองข้าง ส่วนล่างประกอบด้วยโลหะกลีบบัว ต่อขึ้นไปเป็นเสาเทวาลัย มีลายกลีบทําด้วยโลหะ ส่วนบนของเสาเป็ยลายกระจัง กรอบซุ้มส่วนบนเป็นลายดอกจันทร์ โค้ง 2ข้างลงมาเป็นตัวกรคายนนาค ตรงกลางของซุ้มเทวาลัยมียอดแหลม องค์คเณศร์หล่อด้วยโลหะรมดํา ประทับนั่งราบ พระพักตร์ตรง พระหัตถ์ขวาถือเชือกห่วงบาศก์วางเหนือเข่าขวา พระหัตถ์ซ้ายถือถาดก้อนน้ำตาล(ขนมโมทกะ)อยู่เหนือเข่าซ้าย"

​

 

<TABLE cellSpacing=0 cellPadding=0 width="100%" border=0><TBODY><TR><TD vAlign=top colSpan=2>พระปฐมเจดีย์</TD></TR><TR><TD vAlign=top width="70%">เป็นพระมหาเจดีย์ที่ใหญ่ที่สุดของประเทศไทย การที่ได้ชื่อว่าพระปฐมเจดีย์นั้น พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้า ฯ ทรงสัณนิษฐานว่า น่าจะเป็นพระเจดีย์เก่ากว่าพระเจดีย์อื่น ๆ ในประเทศสยาม สันนิษฐานว่าสร้างสมัยทวาราวดี ตั้งอยู่ที่เมืองนครไชยศรีในสมัยก่อน ปัจจุบันอยู่ในอำเภอเมืองนครปฐม

จากเอกสารเก่าที่บันทึกเรื่องนี้ไว้มีประวัติว่า พระปฐมเจดีย์ สร้างเมื่อ พ.ศ. ๕๐๐ ก็มี พ.ศ. ๑๐๐๐ ก็มี พ.ศ. ๑๑๘๕ ก็มี พ.ศ. ๑๒๖๔ ก็มี พ.ศ. ๑๖๓๐ ก็มี ความสูง ๔๐ วา ๕ ศอก มีพระแท่นบรรทม ที่พระพุทธเจ้าเสด็จมาบรรทม บรรจุพระทันตธาตุ คือ พระเขี้ยวแก้ว องค์หนึ่ง บรรจุพระบรมธาตุ หนึ่งทะนาน มีปรากฎก่อนพบพระพุทธบาท พระพุทธฉาย กว่าพันปี
เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้า ฯ ในขณะที่ทรงผนวชอยู่และได้ไปนมัสการพระปฐมเจดีย์ ได้ทรงแสดงสภาพพระปฐมเจดีย์ไว้ว่า เป็นเพระเจดีย์ใหญ่ยอดปรางค์ ตอนหนึ่ง ฐานล่างกลมเป็นรูประฆัง ตอนหนึ่ง น่าจะทำมาหลายคราว คนทั่วไปเรียกว่า พระปทม เนื่องด้วย เชื่อว่าพระพุทธเจ้าได้เคยเสด็จมาบรรทมที่นั่น จากฝีมือทำอิฐและก่อ แสดงว่าเป็นของทำมาเก่าแก่หลายครั้ง ที่เนินใหญ่เป็นกองอิฐหักลงมา เมื่อขุดลงไปสักสองสามศอกพบอิฐยาวศอกหนึ่ง หน้าใหญ่สิบสองนิ้ว หน้าน้อยหกนิ้ว ก่อเป็นพื้น น่าจะเป็นองค์พระเจดีย์เดิมหักพังลงมา แล้วมีการก่อพระเจดีย์ออกบนเนินเรียงรายอยู่สี่วิหาร
มีวิหารพระนาคปรก วิหารพระไสยาสน์ วิหารไว้พระพุทธรูปต่าง ๆ และวิหารพระป่าเลไลย์ วิหารหลวงพระอุโบสถอยู่บนพื้นแผ่นดิน ตั้งแต่หลังเกาะสูงประมาณมีถึงห้าวา หลังเกาะขึ้นไปเป็นองค์พระเจดีย์กลม ๑๔ วา ๒ ศอก ปรางค์สูง ๒๐ วา ยอดนพศูลสูง ๘ ศอก รวมความสูงตั้งแต่หลังเกาะถึงยอดนพศูลสูง ๘ ศอก รวมความสูง ตั้งแต่หลักเกาะถึงยอดนพศูล ๔๐ วา ๒ ศอก
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้า ฯ ได้โปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์เป็นแม่กองทำการปฏิสังขรณ์ และเมื่อสมเด็จเจ้าพระยา ฯ ถึงแก่พิราลัย ก็ได้โปรดเกล้า ฯ ให้เจ้าพระยานิพากรวงศ์มหาโกษาธิบดี เป็นแม่กองดำเนินการต่อไป ได้จ้างพวกมอญทำอิฐ รวมทั้งทาสลูกหนี้ด้วย โดยคิดหักค่าตัวให้ จ้างจีนมาเผาปูน และ เป็นช่างก่อ เอาราษฎรจากเมืองนครไชยศรี เมืองสมุทรสาคร เมืองราชบุรีและเมืองพนัสนิคม โดยแบ่งคนออกเป็นสี่ผลัด เดือนละสองร้อยคน เมื่อก่อพระเจดีย์ได้สูง ๑๗ วา ๒ ศอก
ต่อมาเกิดฝนตกหนักอิฐที่ก่อทรุดตัวลง เพราะฐานทักษิณไม่มี จึงต้องรื้อออกทำใหม่ โปรดเกล้า ฯ ให้ถมพื้นที่ลุ่มดอนให้เสมอกัน ก่อฐานใหญ่รอง ๕ เส้น ๑๖ วา ๓ ศอก องค์พระเจดีย์ถึงยอดนพศูล ตลอดยอดมงกุฏ สูง ๓ เส้น ๑ คืบ ๖ นิ้ว
</TD><TD vAlign=top width="30%"><TABLE cellSpacing=0 cellPadding=0 width="100%" border=0><TBODY><TR><TD vAlign=top><TABLE cellSpacing=0 cellPadding=0 width="50%" border=0><TBODY><TR><TD><TABLE id=AutoNumber8 style="BORDER-COLLAPSE: collapse" borderColor=#111111 cellSpacing=0 cellPadding=0 width="100%" border=0><TBODY><TR><TD width=10 height=9></TD><TD background=../../../../../images/bg/shadow_s_t.gif height=9></TD><TD width=10 height=9></TD></TR><TR><TD width=10 background=../../../../../images/bg/shadow_s_l.gif> </TD><TD vAlign=top align=middle><!-----เปลี่ยนลิ้งค์-----><!----------ใส่รูปตรงนี้ขนาด 350x220----------></TD><TD width=10 background=../../../../../images/bg/shadow_s_r.gif> </TD></TR><TR><TD width=10 height=10></TD><TD background=../../../../../images/bg/shadow_s_b.gif height=10></TD><TD width=10 height=10></TD></TR></TBODY></TABLE></TD></TR></TBODY></TABLE>
<TABLE cellSpacing=0 cellPadding=0 width="50%" border=0><TBODY><TR><TD><TABLE id=AutoNumber9 style="BORDER-COLLAPSE: collapse" borderColor=#111111 cellSpacing=0 cellPadding=0 width="100%" border=0><TBODY><TR><TD width=10 height=9></TD><TD background=../../../../../images/bg/shadow_s_t.gif height=9></TD><TD width=10 height=9></TD></TR><TR><TD width=10 background=../../../../../images/bg/shadow_s_l.gif> </TD><TD vAlign=top align=middle><!-----เปลี่ยนลิ้งค์-----><!----------ใส่รูปตรงนี้ขนาด 350x220----------></TD><TD width=10 background=../../../../../images/bg/shadow_s_r.gif> </TD></TR><TR><TD width=10 height=10></TD><TD background=../../../../../images/bg/shadow_s_b.gif height=10></TD><TD width=10 height=10></TD></TR></TBODY></TABLE></TD></TR></TBODY></TABLE></TD></TR></TBODY></TABLE></TD></TR></TBODY></TABLE>

 

อ่านประวัตินครปฐมแล้วเพิ่งจะจำได้ว่าพี่จงรักภักดีเคยบอกว่าเป็นคนนครปฐม
ลืมไปเลยค่ะ สนุกดีนะคะที่ได้อ่านประวัติศาสตร์ต่างๆ ทำให้ได้รู้เรื่องราวของบรรพบุรุษ

ตอนนี้บันทึกที่จะทำถวายพระอาจารย์สิงห์ทนเขียนเป็นลำดับๆไว้ดังนี้

ลำดับการเขียนนี้จะเขียนโดยนำหลักฐานต่างๆมาวางเป็นลำดับไป เริ่มจาก<O</O
๑วัดป่าแก้วแห่งกรุงศรีอยุธยา นำแสดงถึงหลักฐานอันสมควรจะเป็นวัดป่าแก้วในด้านศิลปกรรม<O</O
๒วัดวรเชษฐ์ที่สมเด็จพระเอกาทศรถทรงสร้าง<O</O
๓ โยงใยวัดวรเชษฐ์กับวัดไชยวัฒนาราม ด้วยพระเจดีย์และศิลปกรรม<O</O
๔ พระราชวงศ์ในสมเด็จพระนเรศวรมหาราช<O</O
๕ ประวัติศาสตร์และตำนานต่างๆที่เกี่ยวข้องในสมัยสมเด็จพระนเรศวรมหาราช<O</O
๖ บทสรุปท้ายบันทึก
เพื่อให้แยกได้ค่ะ ถ้าต้องการหลักฐานการเป็นวัดป่าแก้วแห่งกรุงศรีอยุธยา และวัดที่ปลงพระศพสมเด็จพระนเศวรมหาราชเท่านั้น ก็ใช้แค่สองบทแรกก็พอ
แต่ถ้าบันทึกบทที่ สาม ถึงบทที่ หก มีประโยชน์ต่อวัด ก็คงได้เผยแพร่ทั้งหมดค่ะ
จะจัดส่งพี่จงรักภักดีตรวจดูความเหมาะสมของเรื่องและภาษาก่อนค่ะ

 

ตำนานเรื่องวัดสุดสวาท

เนื่องจากบทที่ห้า เป็นการอ้างตำนานต่างๆ เพราะเรื่องราวต่างๆในสมัยสมเด็จพระนเรศวรมหาราชล่วงเลยมากว่า 400 ปี หลายๆอย่างก็อยู่ในรูปของตำนานไปแล้ว จึงรวบรวมไว้ด้วย แต่อยู่ในหมวดหมู่ของตำนาน

สำหรับตัวข้าพเจ้าเองคิดว่า ระดับพระมหากษัตริย์ท่านทรงมีพระสนมมากบ้างน้อยบ้าง ในบันทึกสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ทรงมีพระอัครมเหสีและพระมเหสี เท่าที่มีบันทึกไว้ 3 พระองค์

1 สมเด็จพระนางเจ้าสุวัฒน์มณีรัตนา (เจ้าขรัวมณีจันทร์) จากมอญตามความคาดเดาเดิม (ในความคิดทางสายธาตุคือทรงเป็นเจ้านายเชื้อพระวงศ์จากกรุงจีน)
2 เจ้านางโยธยามี้พระยา จากเชียงใหม่
3 พระเอกกษัตรีย์ จากละแวก

สำหรับความคิดของทางสายธาตุเอง คิดว่าอาจจะมีพระสนมอื่นๆอีกที่ไม่ได้ถูกบันทึกไว้ ที่ไม่ได้บันทึกไว้อาจจะเพราะพระสนมเหล่านั้นไม่มีผลต่อความสัมพันธ์ระหว่างประเทศของบ้านเมือง หรือไม่มีเชื้อสายเจ้าจึงไม่ได้บันทึกไว้

อาทิ ตำนานวัดสุดสวาท บันทึกถึงพระสนมคนหนึ่งดังนี้

ประวัติการสร้างวัด

ในส่วนของวัดสุดสวาทดิ์นั้น ว่ากันว่าเป็นวัดที่เก่าแก่สร้างในสมัยเดียวกับ วัดนางพญา โดยวัดสุดสวาทดิ์ นั้นเป็นวัดที่กษัตริย์ผู้ปกครองเมืองพิษณุโลก สร้างให้กับมเหสีที่รักมากที่สุด จึงตั้งชื่อให้ว่า "สุดสวาท" และมีการสร้าง พระนางสุดสวาทดิ์ ขึ้นมาด้วย พุทธคุณ เท่ากับ พระนางพญา วัดนางพระญา

ตำนานวัดสุดสวาท จ.พิษณุโลก

เรื่องราวของหมู่บ้านพลายชุมพล ที่เป็นชุมชนฝึกช้างพาหนะสำคัญในการทำศึกของสมเด็จพระนเรศวร เชื่อกันว่า ณ ที่นี้เป็น(หมู่บ้านชุมนุมช้างศึก)ของพระองค์ท่าน เป็นที่มาของชื่อหมู่บ้านรวมไปถึงอาชีพการฝึกช้างของคนที่นั่นด้วย กระทั่งวัดสุดสวาท ที่คนทั่วไปอาจไม่ค่อยคุ้นกับชื่อนี้ ต่างจากวัดใหญ่และวัดนางพญา แต่มีเรื่องเล่าว่า วัดสุดสวาทนี้เป็นวัดที่พระสนมของสมเด็จพระนเรศวรน้อยพระทัยพระองค์แล้วหนีมาบวชเป็นแม่ชีที่วัดนี้ จุดน่าสนใจคือที่วัดนี้แม่ชีจะมีบทบาทในการจัดการกิจกรรมของวัดมากกว่าพระ

ยังมีตำนานวัดเทพกุญชร จ.พิษณุโลก ที่เป็นวัดที่สมเด็จพระนเรศวรได้มาพบพระคชาธารคู่พระบารมี นั่นคือเจ้าพระยาไชยานุภาพ แต่ไว้มีเวลาจะนำมาเขียนเนื่องจากเวปไซด์วัดเทพกุญชร จ.พิษณุโลก กดปุ่มก็อปปี้ไม่ได้ ต้องออกแรงพิมพ์เองค่ะ ^^

ตำนานวัดสุดสวาทมาจากเวปไซด์

 

คุยกับน้องโมเย เธอแนะนำให้ทางสายธาตุบูชาพระนางเจ้าสุวัฒน์มณีรัตนา (เจ้าขรัวมณีจันทร์) เพื่อขอพระบารมีของพระนางคุ้มครองตนค่ะ

ทางสายธาตุคิดว่าจะใช้รูปนี้เพื่อไว้สักการะบูชาแทนพระนางเจ้าท่านค่ะ เพื่อกราบระลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณที่พระองค์ท่านได้เคยทรงบำเพ็ญไว้อย่างยิ่งยวดเต็มพระสติกำลังของพระองค์ท่าน

(เป็นความคิดเห็นส่วนบุคคล โปรดใช้วิจารณญาณในการอ่านค่ะ)​

 

อนุโมทนา ด้วยค่ะ คุณพี่ทางสายธาตุ

การที่คุณพี่ทางสายธาตุ ได้นำเสนอเรื่องราว ต่างๆ
เกี่ยวกับพระนางเจ้าสุวัฒน์มณีรัตนา

จากสิ่งต่างๆ ที่กำหนดให้ได้รู้นั้น

ถือว่าได้เป็นการประกาศพระเกียรติ ของพระองค์
ด้วยสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ

ชาวไทยจะได้รำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณ ได้รู้จักพระองค์มากขึ้น
เพื่อพระบารมีที่แผ่ไพศาล
สมพระเกียรติแห่ง พระมเหสี ในสมเด็จพระนเรศวร

ด้วยเหตุที่โมเยเคยกล่าวไว้ข้างต้นว่า

เราไพร่ฟ้าประชาชนของพระองค์ทุกคน ล้วนต่างก็มีหน้าที่


ขอให้ทุกภาระกิจของคุณพี่ทางสายธาตุ สำเร็จ ด้วยเทอญ

 

ขอขอบคุณคำแนะนำด้วยนะเจ้า แม่หญิง

เมื่อสักครู่ได้รับทราบจากเพื่อนคนหนึ่ง เพิ่งไปบวงสรวงสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ที่พระอนุเสาวรีย์สมเด็จพระนเรศวรที่ อ.พนมทวน จ.กาญจนบุรี

ได้เข้าไปชมนิทรรศการสมเด็จพระนเรศวรมหาราช โดยผู้บรรยายคือ อ.น้ำฝน ทองอินทร์ ท่านเป็นผู้ชายแต่ชื่อว่า น้ำฝน ท่านผู้นี้รู้จักกับพระอาจารย์สิงห์ทน นราสโภด้วย ไปๆมาๆ รู้จักกันหมดค่ะ

 

กำลังอ่าน ถอดรหัสโอรสลับสมเด็จพระนเรศ
ในหนังสือ ต่วยตูน พิเศษ ปีที่ ๓๓ ฉบับที่ ๓๙๐ เดือนสิงหาคม ๒๕๕๐
เขียนโดย สุทธิศักดิ์ ระบอบ สุขสุวานนท์

ผู้ที่เข้าไปขอลดหย่อนผ่อนโทษให้พระหมื่นศรีสรรักษ์ที่ถูกคุมขังอยู่ในคุกได้ 5 เดือน คือ เจ้าขรัวมเหสีจันทร์ พระชายาม่ายของสมเด็จพระนเรศที่ยอมออกรับหน้า เจ้าขรัวมเหสีจันทร์จึงน่าจะมีความสัมพันธ์ลึกซึ้งอย่างใดอย่างหนึ่งกับพระหมื่นศรีสรรักษ์ อย่างแน่นอน(ขณะนั้นพระหมื่นทรงพระชนม์ 18 พรรษา) พระนางจึงเป็นเดือดเป็นร้อนแทน

ในกรณีนี้ผู้เขียนจึงเห็นว่า เจ้าขรัวมเหสีจันทร์คงต้องการปกป้องพระหมื่นศรีสรรักษ์อันเป็นหน่อเนื้อเชื้อไขของสมเด็จพระนเรศ พระราชสวามี

เจ้าขรัวมเหสีจันทร์ (Tjau Croa Mahadijtjan) อ่านและเขียนตามแบบต้นฉบับภาษาดัชต์

 

ขออนุโมทนากับคุณฟอร์ท และทุกท่านด้วยค่ะที่มีความจงรักภักดีต่อชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์

 

อนุโมทนา ด้วยครับ

.....ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้า ฯ ได้โปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์เป็นแม่กองทำการปฏิสังขรณ์ และเมื่อสมเด็จเจ้าพระยา ฯ ถึงแก่พิราลัย ก็ได้โปรดเกล้า ฯ ให้เจ้าพระยานิพากรวงศ์มหาโกษาธิบดี เป็นแม่กองดำเนินการต่อไป ได้จ้างพวกมอญทำอิฐ รวมทั้งทาสลูกหนี้ด้วย......

นี่กระมังครับเป็นที่มาของคำว่า อิฐมอญ ?

 

เมื่อศึกษาเรื่องแบบการสร้างเจดีย์ย่อมุมไม้สิบสอง มุมใหญ่เท่าๆกัน ปรากฏว่ามีสร้างขึ้นตั้งแต่สมัยสมเด็จพระนเรศวรมหาราชที่เจดีย์ประธานวัดภูเขาทองและเจดีย์รายอีกสี่องค์
เจดีย์ย่อมุมไม้สิบสอง ที่มุมใหญ่ๆนี้ นิยมถึงสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง หลังจากนั้นมุมเจดีย์ก็จะเล็กลงแต่ก็ยังเป็นย่อมุมไม้สิบสอง

ดังนั้นถ้าต้องการหาร่องรอยประวัติศาสตร์ช่วงระหว่างสมัยสมเด็จพระนเรศวรมหาราชไปจนสิ้นรัชกาลสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง สามารถตามจากองค์เจดีย์ย่อมุมไม้สิบสองชนิดมุมใหญ่นี้ได้

ที่ทางสายธาตุเคยตามไปดูเจดีย์ย่อมุมไม้สิบสอง จะมีที่วัดใหม่ชุมพล อ.นครหลวง สร้างสมัยพระเจ้าทรงธรรม เจดีย์ย่อมุมไม้สิบสอง วัดโปรดสัตว์ อ.บางปะอิน น่าจะได้อะไรเพิ่มอีกจากศิลปกรรมเฉพาะสมัยอย่างนี้ จะไปดูวัดทอง (สุวรรณขวัญเมือง) อ. บางปะหัน ติดใจชื่อวัดที่ตำนานเล่ากันว่า สมเด็จพระนเรศวรทรงประทานชื่อ "สุวรรณขวัญเมือง" ให้กับวัด เป็นชื่อที่ไพเราะมาก

พระพุทธรูปที่วัดน้ำฮู อ.ปาย มีนามว่า "หลวงพ่ออุ่นเมือง" เป็นชื่อที่ไพเราะค่ะ

--------------------------------------------------------------------------------

อิฐมอญ มีที่มาแบบนี้เอง มีความนัยแฝงอยู่ในรากฐานวัฒนธรรมของชาติแทบทุกอย่างเลยนะคะ

 

เจดีย์ประฐานและเจดีย์รายวัดภูเขาทอง<O</O

หนังสืองานช่างหลวง แห่งแผ่นดิน ศิลปะอยุธยา ศ.ดร. สันติ เล็กสุขุม สำนักพิมพ์ เมืองโบราณ หน้า ๙๕-๙๖ได้กล่าวถึงเรื่องนี้ไว้ว่า<O</O

<O</O​

ฐานสูงลาดแบบฐานของเจดีย์แบบมอญ-พม่า ซึ่งเป็นกรณีพิเศษ มุมที่เพิ่มยังมีขนาดใหญ่ สังเกตได้ชัดเจนที่เรือนธาตุ มาลัยเถาอันเป็นลวดบัวชนิดหนึ่งซ้อนต่อเนื่องขึ้นไปถึงทรงระฆัง สำหรับหลังคาของจัตุรมุขไม่มีเจดีย์ยอด อาจเป็นเพราะเลิกทำกันแล้ว หรืออาจเคยมีอยู่แต่ชำรุดมากในคราวบูรณะครั้งใดครั้งหนึ่งจึงงดไม่ทำ
<O</O
บันทึกของหมอแกมป์เฟอร์ซึ่งเข้ามาอยุธยาในรัชกาลสมเด็จพระเพทราชา เล่าเรื่องของเจดีย์ประธานวัดภูเขาทองไว้ว่า ไทยสร้างขึ้นเป็นที่ระลึกได้ชัยชนะแก่กษัตริย์มอญอย่างใหญ่หลวง ย่อมน่าจะหมายถึงชัยชนะของสมเด็จพระนเรศวรมหาราชใน พ.ศ. ๒๑๓๕ คราวที่ทรงกระทำยุทธหัตถีกับพระมหาอุปราชของพม่า ซึ่งสอดคล้องกับลำดับวิวัฒนาการของเจดีย์ที่กล่าวมาข้างต้น อนึ่งงานบูรณะครั้งสำคัญที่วัดนี้มีเมื่อรัชกาลสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ “ปีนั้นปฎิสังขรณ์เจดีย์และอารามวัดภูเขาทอง ๖ เดือนจึงสำเร็จ และในราว พ.ศ. ๒๕๐๐ กรมศิลปากรได้บูรณะครั้งใหญ่ ซึ่งคงมีส่วนทำให้ลักษณะเดิมโดยเฉพาะลักษณะของลวดบัวเปลี่ยนไปด้วย<O</O

<O</O​

ภายในวัดภูเขาทองมีเจดีย์ทรงสี่เหลี่ยมเพิ่มมุม ก่อไว้เป็นเจดีย์รายสี่องค์ ขนาดกลาง แบบอย่างทำนองเดียวกับเจดีย์ประธานของวัด เพียงแต่ไม่มีฐานประทักษิณ มุมขนาดใหญ่ของเจดีย์รายทั้งสี่ยังสังเกตได้ชัดเจน แม้ว่าเรือนธาตุได้เริ่มหมดความสำคัญลงทุกที เช่นซุ้มจระนำเริ่มแนบชิดกับเรือนธาตุ เจดีย์รายทั้งสี่ก่อเรียงสองแถวในเกณฑ์สมมาตร สัมพันธ์กับตำแหน่งของเจดีย์ประธาน ย่อมเป็นข้อสนับสนุนว่าเป็นงานสร้างในคราวเดียวกันนั้น<O</O

 

<table id="post1278832" class="tborder" width="100%" align="center" border="0" cellpadding="6" cellspacing="0"><tbody><tr><td class="thead" style="border-style: solid none solid solid; border-color: rgb(255, 255, 255) -moz-use-text-color rgb(255, 255, 255) rgb(255, 255, 255); border-width: 1px 0px 1px 1px; font-weight: normal;">8, 12:53 PM </td> <td class="thead" style="border-style: solid solid solid none; border-color: rgb(255, 255, 255) rgb(255, 255, 255) rgb(255, 255, 255) -moz-use-text-color; border-width: 1px 1px 1px 0px; font-weight: normal;" align="right"> #1 </td> </tr> <tr valign="top"> <td class="alt2" style="border-style: none solid; border-color: -moz-use-text-color rgb(255, 255, 255); border-width: 0px 1px;" width="175"> <!-- google_ad_section_start(weight=ignore) -->TupLuang<!-- google_ad_section_end --> <script type="text/javascript"> vbmenu_register("postmenu_1278832", true); </script>
สมาชิก



วันที่สมัคร: Jun 2008
ข้อความ: 3,265
พลังการให้คะแนน: 365


</td> <td class="alt1" id="td_post_1278832" style="border-right: 1px solid rgb(255, 255, 255);"> <center><!-- google_ad_section_start -->แค่"คิด" ยังไม่ทันได้ทำ ก็ต้องได้รับผลกรรม ...<!-- google_ad_section_end -->

</center>
<hr style="color: rgb(255, 255, 255); background-color: rgb(255, 255, 255);" size="1"> <!-- google_ad_section_start --> <script type="text/javascript"><!-- google_ad_client = "pub-2576485761337625"; /* 250x250, created 31/01/09 */ google_ad_slot = "7252767143"; google_ad_width = 250; google_ad_height = 250; //--> </script> <script type="text/javascript" src="http://pagead2.googlesyndication.com/pagead/show_ads.js"> </script><script src="http://pagead2.googlesyndication.com/pagead/expansion_embed.js"></script><script src="http://googleads.g.doubleclick.net/pagead/test_domain.js"></script><script>google_protectAndRun("ads_core.google_render_ad", google_handleError, google_render_ad);</script><ins style="border: medium none ; margin: 0pt; padding: 0pt; display: inline-table; height: 250px; position: relative; visibility: visible; width: 250px;"><ins style="border: medium none ; margin: 0pt; padding: 0pt; display: block; height: 250px; position: relative; visibility: visible; width: 250px;"><iframe allowtransparency="true" hspace="0" id="google_ads_frame1" marginheight="0" marginwidth="0" name="google_ads_frame" src="http://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?client=ca-pub-2576485761337625&output=html&h=250&slotname=7252767143&w=250&lmt=1265044559&flash=9.0.124&url=http%3A%2F%2Fpalungjit.org%2Ff8%2F%25E0%25B9%2581%25E0%25B8%2584%25E0%25B9%2588-%25E0%25B8%2584%25E0%25B8%25B4%25E0%25B8%2594-%25E0%25B8%25A2%25E0%25B8%25B1%25E0%25B8%2587%25E0%25B9%2584%25E0%25B8%25A1%25E0%25B9%2588%25E0%25B8%2597%25E0%25B8%25B1%25E0%25B8%2599%25E0%25B9%2584%25E0%25B8%2594%25E0%25B9%2589%25E0%25B8%2597%25E0%25B8%25B3-%25E0%25B8%2581%25E0%25B9%2587%25E0%25B8%2595%25E0%25B9%2589%25E0%25B8%25AD%25E0%25B8%2587%25E0%25B9%2584%25E0%25B8%2594%25E0%25B9%2589%25E0%25B8%25A3%25E0%25B8%25B1%25E0%25B8%259A%25E0%25B8%259C%25E0%25B8%25A5%25E0%25B8%2581%25E0%25B8%25A3%25E0%25B8%25A3%25E0%25B8%25A1.133732/&dt=1265044563040&correlator=1265044563043&frm=0&ga_vid=1549994822.1253093453&ga_sid=1265043622&ga_hid=1064609358&ga_fc=1&ga_wpids=UA-7034934-1&u_tz=420&u_his=34&u_java=1&u_h=800&u_w=1280&u_ah=770&u_aw=1280&u_cd=32&u_nplug=23&u_nmime=113&biw=1212&bih=605&ref=http%3A%2F%2Fpalungjit.org%2F&fu=0&ifi=1&dtd=42&xpc=jqSkRYMwkP&p=http%3A//palungjit.org" style="left: 0pt; position: absolute; top: 0pt;" vspace="0" width="250" frameborder="0" height="250" scrolling="no"></iframe></ins></ins>

​

ครั้งหนึ่ง เมื่อพระพุทธเจ้ายังทรงมีพระชนม์ชีพอยู่ ทรงตรัสแก่พระภิกษุ และเหล่าพุทธบริษัทเพื่อให้สลดสังเวชว่า กรรมแม้แต่ที่เกิดจากการคิด ก็เป็นกรรมที่ต้องได้รับผลกรรมนั้น แม้แต่เป็นพระโพธิสัตว์ผู้สร้างบารมีเอง มีบุญมากกว่ามนุษย์ปรกติธรรมดาแต่ บางครั้ง กิเลสก็ยังเข้าครอบงำได้ ทำให้ท่าน เมื่อสำเร็จเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้าแล้ว ยังต้องทรงได้รับผลกรรม ไม่มีใครหลีกพ้นกรรมได้ จึงควรที่ท่านพุทธศาสนิกชน ผู้นับถือพระรัตนตรัยเป็นที่พึ่งของชีวิตสั้นๆ นี้จะระลึกอยู่เสมอว่า แม้แต่พระโพธิสัตว์ ยังมีกิเลสทำกรรมไม่ดีได้ขนาดนี้ เราที่ยังเป็นปุถุชน ถ้าไม่ระมัดระวัง กิเลสของเรา วันหนึ่ง หรือแม้แต่ตอนนี้ จะเผลอทำกรรมร้าย ๆ ขนาดไหน

บางท่าน อาจจะไม่ฆ่าสัตว์ ไม่ฆ่ามด แต่บางครั้งกิเลสก็อาจมีความคิดในใจว่าอยากให้มดตาย ยุงตาย เผลอขึ้นมา กรรมเหล่านี้ และกรรมอื่น ๆ เช่น พูดโกหก ลักทรัพย์ โกรธใคร หลอกลวง อิจฉา ดูหมิ่นคนอื่น หรือเกิดมีคิดไม่ดี อื่น ๆ เกิดขึ้นในใจ สิ่งเหล่านี้ในคัมภรีพระอภิธรรมมัตถสังคหะปริเฉทที่ ๕ ซึ่งได้จำแนกมาแล้วและในพระไตรปิฎกเองก็ได้กล่าวว่า "แค่คิดไม่ดี" ก็บาปแล้ว ไม่ต้องกล่าวถึงทำเลย


ซึ่งกรรมที่พระพุทธเจ้าทรงตรัส มีตัวอย่างสั้น ๆ ตอนหนึ่งดังต่อไปนี้ครับ

อรรถกถา ขุททกนิกาย อปทาน ภาค ๑ เถราปทาน ๑. พุทธวรรค
๑. พุทธาปทาน


ปัญหาข้อที่ ๙ มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.

อาพาธที่ศีรษะ คือเวทนาที่ศีรษะ ชื่อว่าสีสทุกขะ ทุกข์ที่ศีรษะ.

ได้ยินว่า ในอดีตกาล พระโพธิสัตว์บังเกิดเป็นชาวประมง ในหมู่บ้านชาวประมง.


วันหนึ่ง พระโพธิสัตว์นั้นกับพวกบุรุษชาวประมง ไปยังที่ที่ฆ่าปลา เห็นปลาทั้งหลายตาย ได้ทำโสมนัส(ดีใจ)ให้เกิดขึ้นในข้อที่ปลาตายนั้น(เห็นปลาถูกฆ่าตายแล้วดีใจ) แม้บุรุษชาวประมงที่ไปด้วยกันก็ทำความโสมนัสให้เกิดขึ้นอย่างนั้นเหมือนกัน.


ด้วยอกุศลกรรมนั้น พระโพธิสัตว์ได้เสวยทุกข์ในอบายทั้ง ๔ นานแสนนานใน อัตภาพหลังสุดนี้ ได้บังเกิดในตระกูลศากยราช พร้อมกับบุรุษเหล่านั้น แม้จะได้บรรลุความเป็นพระพุทธเจ้าโดยลำดับแล้ว ก็ยังได้เสวยความเจ็บป่วยที่ศีรษะด้วยตนเอง และเจ้าศากยะเหล่านั้นถึงความพินาศกันหมดในสงครามของเจ้าวิฑูฑภะ โดยนัยดังกล่าวไว้ในอรรถกถาธรรมบท.


ด้วยเหตุนั้น ท่านจึงกล่าวว่า

เราเป็นลูกชาวประมงในหมู่บ้านชาวประมง เห็นปลา
ทั้งหลายถูกฆ่า ได้ยังความโสมนัสดีใจให้เกิดขึ้น.
เพราะวิบากของกรรมนั้น ความทุกข์ที่ศีรษะได้มีแก่เรา
แล้ว ในคราวที่เจ้าวิฑูฑภะฆ่าสัตว์ทั้งหมด (คือเจ้าศากยะ)
แล้ว.




ขออนุโมทนา และขอบคุณ

คุณ TupLuang ที่นำสาระธรรมดีดีมาเสนอ

และขอขอบคุณแหล่งที่มาด้วยค่ะ



</td></tr></tbody></table>